Je ziet wat er misgaat als de politiek leiders het Europese ideaal niet meer koesteren

Er zijn geen politiek leiders meer die uitleggen hoe ongelooflijk belangrijk Europa is. Als mensen gaan twijfelen aan het nut van de Europese samenwerking, dan komt dat door het falen van die leiders.

Dat zei Guy Verhofstadt, europarlementariër en ex-premier van België, zondag in de laatste aflevering van 'Zomergasten'. Een waardige afsluiting van weer een boeiende reeks interviews. De VPRO en presentator Jelle Brandt Corstius hebben mooie televisie gemaakt.

Het absolute hoogtepunt afgelopen zondag was het fragment dat Verhofstadt had meegenomen om zijn kritiek op de Europese leiders kracht bij te zetten. We zagen de Franse president Francois Mitterrand een redevoering houden voor het Europees parlement, in 1992. 

Mitterrand las geen uitgeschreven  betoog voor. Hij vertelde. Over zijn jonge jaren, over zijn krijgsgevangenschap, over de Duitsers die hij had leren kennen, in gevangenschap en, na zijn ontsnapping, op de terugreis naar Frankrijk.


Mitterrand legde glashelder uit hoe die geschiedenis hem had veranderd, en hem had overtuigd van het idee dat alleen samenwerking in Europa vrede en welvaart kon brengen. Een indrukwekkende verhaal eindigend in de bijtende slotzin: "Le nationalisme, c'est la guerre."

Vlak voor Mitterrand, op de eerste rij, zag je Jacques Delors zitten, toen voorzitter van de Europese Commissie. Delors was de laatste krachtige Commissie-voorzitter die de Europese Unie heeft gehad. Toen hij vertrok, kozen de Europese regeringsleiders voor zwakkere figuren. Brussel moest niet belangrijker worden dan hun eigen hoofdstad.

Er stonden toen, in 1992, nog grote dingen te gebeuren, zoals de voltooiing van de interne Europese markt, vrij van grenscontroles, en de creatie van de Europese munt, de euro. De Europese samenwerking was op dat moment nog niet over zijn hoogtepunt heen. En, terugkijkend, ziet je het verschil met vandaag. Het grote Europese idee, waarvan niet alleen Mitterrand getuigde, maar ook de Duitse bondskanselier Helmut Kohl en andere Europese leiders, wordt nauwelijks meer gehoord. 

De leiders van vandaag aarzelen, ze calculeren, ze wegen hun nationaal belang tegen het Europese, en kijken met een angstige blik naar de opiniepeilingen.

Als de leiders het Europese ideaal niet uitdragen, kun je niet verwachten dat de burger er warm voor loopt. Met de historische beelden van Mitterrand heeft Verhofstadt perfect laten zien wat er misgaat in Europa, en in Nederland.